Prachtig overzicht in beeld en geluid van Groningse orgels

CD / KLASSIEK
Sietze de Vries
Pronkjuwelen In Stad en Ommeland

Nergens in Europa is de dichtheid aan historische kerkorgels groter dan in de provincie en stad Groningen. De multimediabox’Pronkjuwe- len in Stad en Ommeland’geeft een overzicht van negentien van de best bewaarde en meest karakteristieke orgels uit deze streek, gebouwd in vier eeuwen.

De box bestaat uit vijf cd’s, een geïllustreerd, gebonden boek en een dvd-documentaire. Producer van deze schitterend uit- gevoerde productie is de Groningse organist Sietze de Vries, die de cd’s vol speelde, de tekst van het boek schreef en alle foto’s maakte. Op de dvd ‘Martinikerk Rondeau’ van Will Fraser komen de grootste specialis- ten op het gebied van de Groningse orgels aan het woord: Cor Edskes (adviseur restauratie orgel Martinikerk), diens broer, de orgelbouwer Bernard Edskes, organist Jan Jongepier en Jürgen Ahrend, die uitvoerig vertelt over de door hem uitgevoerde restauratie van het Martini-orgel. Ter plekke aan de speeltafels en in de orgelkassen wordt gedetailleerde, maar voor niet-orgelkenners soms complexe uitleg gegeven over de ver- schillen in klank en bouw tussen de getoonde orgels uit de periode 1450- 1863. De kijker raakt vertrouwd met een keur aan muzikale, orgelbouw- kundige, historische en kunsthistorische aspecten van met name het Martini-orgel, dat centraal in de documentaire staat. De prachtig opge- nomen, sfeervolle beelden en de orgels, afgewisseld met kerkinterieurs en de stadse of landelijke omgeving, worden gelardeerd met muziekvoor- beelden op de betreffende orgels gespeeld door Sietze deVries en, in één geval, Wim van Beek. De belangrijkste in Groningen werkzame orgelbouwer was de Duitser Arp Schnitger. Over zijn werkzaamheden aan het Martini-orgel geven Edskes en Ahrend tal van interessante details. Vervolgens wordt getoond hoe dit stadsorgel en de nieuwere orgels in dorpskerken aan de eisen van de tijd werden aangepast door Schnitgcrs meesterknecht Hinsz, en vervolgens hoe diens opvolgers de klankwereld aanpasten aan de zich evoluerende muzikale smaak van rococo en romantiek. Naast het Martini-orgel zijn juwelen van kleinere orgels te horen, zo- als het middeleeuwse orgel van Krewerd, het deftige renaissance. orgel te Zeerijp, de briljante Schnitger-orgels in de dorpskerken van Noordbroek, Nieuw Scheemda en Uithuizen, het fameuze Hinsz-orgel te Leens, het baanbrekende Freytag-orgel te Zuidbroek en het Lohman- orgel te Farmsum. Sietze de Vries speelt stilistisch passende literatuur, afgewisseld met stijlimprovisaties over psalmmelodieën en koralen. Zijn motivatie om de orgels in improvisaties te demonstreren is dat tot in de negentiende eeuw hoegenaamd geen orgelliteratuur werd gespeeld en de organisten bijna uitsluitend improviseerden. Of dat in die dorpskerkjes ooit zo goed gebeurde als we op De Vries’ cd’s horen valt echter te betwijfelen.

Uitgave Boeijenga Music Publication

Christo Lelie, Trouw, 25-1-2010