Sietze de Vries (organist and presenter)
rec. 2022, organs of the Martinikerk, Groningen and Petruskerk, Leens, The Netherlands
Fugue State Films FSFDVD016 [DVD: 223 & 2 CDs: 141]

Johann Sebastian Bach’s Orgelbüchlein BWV 599−644 consists of 45 chorale preludes for organ, with one of them in two versions. They were penned between 1708 and 1717 when the composer was organist at the ducal court in Weimar. The original plan was for 164 chorale preludes which would span the Church’s liturgical year. In the event, the project remained incomplete. These Lutheran chorales are short pieces and in four parts, with some canons thrown in. At the start of the DVD the organist Sietze de Vries, armed with a facsimile edition of the Orgelbüchlein, explains the work, showing the viewer the completed pages and the many blank pages in the latter part of the book. His aim is to perform all of Bach’s 45 completed chorales, then improvise the chorales of the missing pages.

This latest offering from Fugue State Films is quite simply a thing of wonder, a thing of great beauty. Visually, aurally, educationally, emotionally… it ticks all the right boxes. For the beginner, the keen amateur, and the experienced professional organist alike Bach’s Orgelbüchlein (‘Little Organ Book’) has long been a foundation stone for the development of sound playing and compositional technique. For the listener the collection is a veritable treasure chest of exquisite and affecting gems.

Het orgel van de Der Aa-kerk in Groningen heeft nadrukkelijk twee gezichten. Enerzijds is daar de flinke hoeveelheid pijpwerk van Schnitger, die op zijn beurt ouder materiaal hergebruikte. Anderzijds hebben Timpe en Van Oeckelen een stevig negentiende-eeuws stempel op het klankbeeld gedrukt. Bij de laatste restauratie, in 2011 door Reil voltooid, is de aangetroffen toestand in wezen gerespecteerd. De klankkwaliteit van met name het (vroeg-) barokke pijpwerk in combinatie met de fantastische akoestiek is altijd indrukwekkend geweest. De negentiende-eeuwse elementen profiteren natuurlijk ook van diezelfde akoestiek. Dit orgel is daarmee met recht een unicum te noemen.

Het is alweer een hele tijd geleden dat er van het bijzondere orgel in de Der Aa-kerk van Groningen een cd is verschenen. Het actieve team van JSB Records heeft nu een nieuwe cd van dit van oorsprong Arp Schnitger-orgel uitgebracht. En het is opnieuw een bijzondere uitgave geworden. Met een programma dat uit twee afzonderlijke bestaat, een Schnitger-klank of liever gezegd een barokke klank, maar het heeft ook een Romantische kant.

De kiem van deze cd-productie is de verwondering over nieuw leven, de geboorte
van een kind. Het beeld van een moeder met een kind ontroert en raakt ons in de
kern. In de kunst is de ‘Madonna met kind’ al vele eeuwen een geliefd thema, vooral in
de rooms-katholieke traditie. Wanneer het om muziek gaat is het Magnificat, Maria’s
lofzang, een onuitputtelijke inspiratiebron voor componisten en musici. Daarmee is in
hoofdlijnen het kader benoemd waarmee Sietze de Vries het concept van deze cd
vormgaf.

Het Magnificat is de Latijnse aanduiding van de Lofzang van Maria. Op de gregoriaanse melodieën ”Salve Regina” en ”Tonus Peregrinus” wordt het gezang al vele eeuwen in de kloosterorden gezongen. De laatste melodie gebruikte ook Bach in zijn bekende koor- en orgelwerken. Wie de componist van ‘onze’ Geneefse melodie is, is onbekend.

Kerst mag dan al even voorbij zijn, het Magnificat wordt het hele jaar door bezongen en gespeeld. De nieuwe cd van Sietze de Vries laat zien dat de Lofzang van Maria een onuitputtelijke bron van inspiratie blijft.

Improviseren alsof het gedrukt staat. Organist Sietze de Vries kan dat als geen ander. Welke stijl hij ook kiest, zijn improvisaties klinken als uitgeschreven composities van orgelmeesters uit het verre of nabije verleden. De vergelijking tussen de Vries ‘instantcomposities’ en werken uit de orgelliteratuur is goed te trekken op de indrukwekkende cd Magnificat. Daarop staan De Vries’ improvisaties naast zijn vertolkingen van werken van Bach en Rheinberger. In alle opgenomen muziek staan oude Maria-melodieën centraal.

Ook Sietze de Vries is toe aan Psalmen deel 4, dit keer vanuit de oude Bavo te Haarlem met haar majestueuze Müllerorgel. Net als bij deel 3 worden de koralen niet gezongen, alleen orgel dus. En wát voor een orgel!

Er is bij deze uitgave veel aandacht besteedt aan de afwisseling in diverse stijlen. Ter opening horen we drie korte en feestelijke variaties over Psalm 99, waarin de “Sietze-sound” direct herkenbaar is. Ook de Bazuin 32’ staat haar mannetje en de toon van deze kwaliteits-cd is direct gezet!

Sietze de Vries koos voor ”Geneefse Psalmen IV” het Haarlemse Müllerorgel uit. Dé plek voor een hommage aan Klaas Bolt! In de variaties over Psalm 56 horen we De Vries lonken naar specifieke improvisaties van Bolt, inclusief een variatie-op-hele-noten… Hoogtepunten daarin zijn de canon, het trio en de grondstemmenvariatie (waarbij De Vries geen last heeft van het ‘zoekende’ qua harmonieën dat Bolt in zo’n variatie kenmerkte).